Middeleeuwse dwangburchten van West-Friesland en Alkmaar

[Home][Kaart][Introductie][English ][Burchten/kastelen chronologie][Overige objecten][Artikelen][Pre-Hollandse periode][Gegevens- en bronnen]

[Terug naar inhoud chronologie]      [Home]

In de 18^e eeuw.

De Torenburg is nog niet vergeten.

Fantasietekeningen

Dat de herinnering aan kasteel Torenburg nog steeds bestond, blijkt uit een tekening van Abraham Rademaker (1676/'77 - 1735). Deze kunstenaar heeft van veel kastelen een afbeelding vervaardigd. Het lijkt onmogelijk dat Rademaker oudere afbeeldingen gekend heeft. Immers, in zijn tijd was het kasteel al ruim 2½ eeuw geleden verdwenen. Volgens het werk Eikelenberg in 1739 was in het begraasde land nog slechts de plaats van de grondvesten van de torens en een gedeelte van de kring der grachten te zien.

A. Rademaker: Fantasietekening van de Torenburg (1730): "'t Kasteel Toornenburg"..."lag oudstijds in Westfriesland bij Alkmaar" (Regionaal Archief Alkmaar, PR 1000793 )

J. Stellingwerf: (1725) de Torenburg in verval. (Regionaal Archief Alkmaar, PR 1000799)

Hier is het relaas van Simon Eikelenberg: (Lit. 158)
"Van de Driesprong af strekt zig langs den Omloop, een stukweegs na de Zwijnmeir , 't veldt, Hoog-Torenburg genoemdt. Het vertoondt zig eene voet boven den Zomerpeil, en zigtbaar genoeg, 't beloop van 't Slot, daar weleer getimmerdt; in zulker wijze, dat de Beschouwer niet laaten kan zig in te beelden, in den begraasden grondt, den plaats van de grondvesten der Torens, een gedeelte van den kring der Graften te zien. Een gedeelte, zeg ik, want zulx blijkt uit de grondspeuren; en de Gedenkschriften zeggen, dat een gedeelte is vernietigdt door het delven der Graft en het bouwen der Vesting, binnen welke egter de Straat het Torenburch nog den naam bewaardt, en een stuk grondts, eer 't betimmerdt wierdt, klein Torenburg pleegte heeten. Beide, zoo ik agte, dus genaamdt, omdat de omtrek der Burg zig tot daar aan toe uitbreide; vertoonende de speuren van zijne Graft een stuk van eenen kring, van welke de middellijn wel tot zoo verre zoude reiken.
Ook hebbe ik, by 't verbouwen eener wooning in de Straat het Torenburg, zien sloopen eenen brok muurs, opgehaaldt van steenen, even eens als anderen my uit de puinhoopen der Sterkte ter hand gekoomen; hoedanige men ontrent den tydt zijner bouwing, nooit, zoo ik agte, daar na, heeft gebakken.
De Buurte de Kooltuin grenst aan de zuidwestkant van den grondt van het Torenburg; desgelijks doet ook de bodem van het Luttikoutdorp. Dat de Koolhof der Sterkte op de plaatze van de Kooltuin, en Luttikoutdorp eertijds, ver buiten Alkmaar, een kleiner samenwooning van menschen, dan Outdorp, geweest is, zeggen de Overleveringen, die ik niet zie waarom men in dit geval geloove kan weigeren."

Een ongemakkelijke vergissing

Andries Schoemaker (1660-1735) was een textielkoopman uit Amsterdam. Deze man had een grote passie, namelijk het verzamelen van historische en topografische informatie over een tal van steden, plaatsen en bijzondere objecten in Nederland. Samen met zijn zoon Gerrit Schoemaker (1692-1736) reisde hij veel rond en maakte veel aantekeningen van de bijzonderheden die hij bezocht. Helaas was Andries Schoemaker geen getalenteerde tekenaar, en liet daarom veel van zijn tekeningen 'opknappen' door bekende tekenaars in zijn tijd. Daarnaast kopieerde hij ook een aantal tekeningen van deze meesters. In de Koninklijke Bibliotheek bevindt zich een grote collectie van zijn tekeningen, deze staat bekend als de 'Atlas Schoemaker'.
Een van de tekeningen is de 'Toorenburg in welstant' in combinatie met een plattegrond van het kasteel. De tekening van het kasteel zelf is een kopie van tekening van Abraham Rademaker (zie hierboven). Echter, met de plattegrond is iets aan de hand. Deze blijkt niet van de Torenburg te zijn maar van een ander kasteel in de buurt, de Middelburg nabij Oudorp. Het is bekend dat de Middelburg een kring van grachten had, en mogelijk is Schoemaker door de beschrijving van Eikelenberg op het verkeerde been gezet.
Om dit te bewijzen heb ik een gekopieerde kaart van Metius geraadpleegd, en de locatie van Schoemakers object daar in aangegeven.

Andries Schoemaker 'toorenburg in welstant'/'Platte Grond van Toornburg' Vervaardigd 1710-1735 (Koninklijke Bibliotheek, Den Haag: Atlas Schoemaker)	De vermeende plattegrond van de Torenburg in vergelijking met een detail van een kaart van Eikelenberg (1708), ontleend aan Metius (1624). De 'nieuwe wegh' is feitelijk de Munnikenweg bij Oudorp. (Regionaal Archief, Alkmaar: PR1004103).

Geraadpleegde bronnen en literatuur:
(Lit. 5, J.W. Groesbeek)
(Lit. 9, E.H.P. Cordfunke)
(Lit.158, S. Eikelenberg, p. 10,11)