Middeleeuwse dwangburchten van West-Friesland en Alkmaar

[Home][Kaart][Introductie][English ][Burchten/kastelen chronologie][Overige objecten][Artikelen][Pre-Hollandse periode][Gegevens- en bronnen]

[Terug naar de inhoud van de introductie]     [Home]

Over de website en de auteurs

Deze website met de titel Middeleeuwse dwangburchten van West-Friesland en Alkmaar is aanvankelijk in 2000 opgezet door auteur Ben Dijkhuis, uit Medemblik. In 2005 sloot Bernd Ooijevaar, amateurhistoricus en -archeoloog, uit Hoogwoud zich aan als co-auteur. Mede door beperkte ruimte van de eerste webhost en de steeds groeiende hoeveelheid kennis en gegevens, dat in de loop der tijd tot ons is gekomen, is medio 2011 voor een andere host en een andere domeinnaam gekozen: dwangburchten.nl
U kunt contact met de auteurs opnemen via het emailadres: bg_dijkhuis[AT]planet.nl     [AT] = @

Samenvatting

Aan het einde van de 13^deeeuw, liet Floris V, graaf van Holland, in de kop van Noord-Holland zeker vijf dwangburchten bouwen: zware kastelen met een militair doel. Deze werden op strategische punten langs de West-Friese Omringdijk geplaatst. Aanvankelijk was dit nodig om zijn overwinning op de rebellerende West-Friezen veilig te stellen, maar daarnaast met als economisch doel, de aanvoerwegen, zowel via land als het water te beheersen. De stichting van deze kastelen vond ongeveer tussen 1282 en 1287 plaats.

Hij begon met de bouw van de burchten in Wijdenes en in Medemblik (het huidige kasteel Radboud). Daarna, iets ten noorden van Alkmaar, bij Oudorp: de Nieuwburg (Nijenburg) en de Middelburg. Ter verdediging van de aanvoer van goederen aan de monding van de Rekere, een oude veenrivier die vanaf Alkmaar naar de Zijpe stroomde, bouwde hij bij het huidige gehucht Krabbendam (bij Warmenhuizen en Eenigenburg), de Nuwendoorn (Nieuwendoorn).

Of er ooit een echt kasteel op een terp te Eenigenburg stond, als een kleinere tweeling-burcht van de Nuwendoorn, is twijfelachtig.

Van de hier genoemde kastelen is er nog maar één die nog overeind staat: het kasteel te Medemblik, alle anderen zijn of volkomen verdwenen of er rest alleen nog maar een ruïne van de overgebleven fundamenten.

Kasteel Radboud, zoals dit kasteel tegenwoordig wordt genoemd, is nu te bezichtigen als museum-kasteel. De geconsolideerde fundamenten van de Nuwendoorn zijn vanaf 2010 deels met moderne stenen opnieuw opgemetseld en voorzien van een stalen uitkijktoren, op de plaats waar eens de donjon stond.

Het 'Zes Wielen gebied' in Alkmaar/Oudorp is tot cultureel erfgoed verklaard. Daar is de vorm van de fundamenten van de Nieuwburg, door middel van een aarden wal, zichtbaar gemaakt. De fundamenten van de Middelburg zijn gevonden, doch weer met aarde aan het gezicht onttrokken.

Een ouder kasteel was de Torenburg. Dit slot werd door Floris' vader, Willem II in ca. 1250 even buiten stadsgrenzen van Alkmaar gebouwd (of verbouwd). Dit kasteel heeft eveneens een zeer belangrijke rol gespeeld tijdens de strijd van de Hollandse graven tegen de West-Friezen. De funderingen van dit kasteel zijn voorgoed verdwenen, nadat zij zijn vergraven in het Noord-Hollands Kanaal. Enkele straatnamen ('Torenburg', 'Kooltuin', 'Dijk' en 'Koningsweg') in Alkmaar herinneren nog aan deze burcht.

Het graafschap Holland was van 1358-1404 bezit van Albrecht (Albert) van Beieren. In zijn opdracht werd het Slot Schagen aan het einde van de 14^e eeuw gebouwd. In eerste instantie was het een groot woonhuis voor de heer van Schagen, maar in 1440 werd het tot een echt kasteel verbouwd door één van de bastaardzonen van Albrecht: Willem 'de Bastaard' van Holland. Van dit laat-middeleeuwse kasteel zijn nog maar twee ronde hoektorens origineel. In 2001 is het kasteel, naar huidige architectonische en bouwkundige normen, gereconstrueerd.

Er zijn nog twee verdwenen West-Friese kastelen uit de late middeleeuwen, die nog een onderwerp van onderzoek en discussie zijn. Dit zijn het Huis van Hoogwoud en het Huis Berkhout in de Goorn. Van beide kastelen zijn mogelijk de fundamenten getraceerd.