Middeleeuwse dwangburchten van West-Friesland en Alkmaar

[Home][Kaart][Introductie][English ][Burchten/kastelen chronologie][Overige objecten][Artikelen][Pre-Hollandse periode][Gegevens- en bronnen]

[Terug naar inhoud chronologie]      [Home]

De Nieuwburg in de 20^ste eeuw.

De funderingen blootgelegd.

Beeldcitaat: Blootgelegde fundering van een hoektoren van de voorburcht van de Nieuwenburg. (voormalig ROB. Fotograaf niet bekend)

Nadat in 1942 de fundamenten van de Middelburg waren blootgelegd, werd dit ook gedaan voor de Nieuwburg. Dit gebeurde in 1971 door de kastelenarcheoloog prof. J.G.N.Renaud.

Renaud ontdekte dat bij de Nieuwburg in het muurwerk veel oudere bakstenen waren verwerkt. Dit waren zgn. kloostermoppen met afmetingen van 30x15x8 cm. Zij bleken dus eerder te zijn gebruikt voordat zij in de Nieuwburg gemetseld werden. De vraag is dus: lag het oudere bouwwerk op dezelfde plaats of zijn de afgebikte en schoongemaakte stenen ergens anders vandaan gekomen?

Het kasteel bleek bij de opgravingen uit twee delen te bestaan (zie op de afbeelding van het grondplan): een hoofd- en een voorburcht.
De voorburcht had afmetingen van 40 x 42 m en is niet geheel vierkant. Op de beide noordelijke hoeken bevonden zich twee torens, die aan de binnenzijde open waren. Midden in de noordelijke muur springt een vierkante toren uit. Ook de zuidelijke muur had waarschijnlijk twee ronde open hoektorens. De muur van de voorburcht was niet zwaar en was slechts een meter dik.
De hoofdburcht was nagenoeg vierkant van vorm en had een afmeting van 24 x 25 m. Het kasteel had geen torens op de hoeken maar wel een kleine vierkante donjon in het midden van de oostzijde. Er was ook een vierkant poorttoren in het midden van de zijde tegenover de donjon. Bij deze poort bevond zicht de stenen fundamenten van de ophaalbrug naar de voorburcht.(Lit. 5) Zie afbeelding hieronder.

Beeldcitaat: Om een idee te krijgen van de omvang van de Nieuwburg, wordt hier de opgravingsplattegrond getoond (ontleend aan Renaud, 1971). Opvallend zijn de grote afmetingen van de voorburcht in vergelijking met die van de hoofdburcht.

Dat de fundamenten van de Nieuwburg en de Middelburg waren gevonden was nog geen garantie om deze te sparen. Beide kastelen liggen namelijk in een gebied waar de gemeente Oudorp woningen mocht bouwen, ondanks dat het gebied landschappelijke en historische waarde heeft. Dit gebied; het 'Zes Wielengebied', ligt tussen de Hoornse Vaart en de Munnikenweg. In augustus 1971 werd er een bestemmingsplan aan de gemeente Oudorp aangeboden. Volgens het plan zouden er 1200 woningen worden gebouwd. Ook zouden er twee wegen dwars door heen worden aangelegd, waarvan één, een vierbaansweg die dwars over de fundamenten van de Nieuwburg was gedacht. In een later plan werd er ook een zwembad gepland.

Na diverse protesten, bezwaarschriften en veranderende inzichten werd besloten om het 'Zes Wielengebied' ongerept te laten. Er kwam een invulling voor een recreatieve bestemming. Wandelwegen in een natuurpark. Ook zouden de fundamenten van de Nieuwburg en Middelburg opnieuw worden opgemetseld.

Met steun van de gemeente Alkmaar werd nog een onderzoek gedaan aan de kasteelterreinen. Bij de Nieuwburg moest inzicht worden verkregen van het grachtenstelsel, omdat zij een rol moesten gaan spelen bij de waterhuishouding. Dit onderzoek vond plaats in 1975. Van de Middelburg, werden in 1974, de fundamenten landmeetkundig vastgelegd, iets dat in 1942 werd nagelaten. Ook bij de Middelburg werd onderzoek naar het grachtenstelsel gedaan. Niet alleen de Nieuwburg, maar ook de Middelburg had een zgn. dubbele singelgracht. (Lit. 7a)

In 1999 zijn de funderingen van de Nieuwburg opgehoogd met een aarden wal, waarop bestrating is aangelegd. In een eerdere fase was de buitengracht uitgebaggerd, i.v.m de waterhuishouding.

De bestrating op de aarden wal die op de funderingen van de Nieuwburg is aangelegd. (Foto's: Ben Dijkhuis)

Een sfeervolle impressie van de Nieuwburg. (Afbeelding: Remco Cevat)	Reconstructie van de Nieuwburg. Rechts van de afbeelding is de voorburcht aan de zuidzijde van het slot. Links, aan de noordzijde, de hoofdburcht. (Afbeelding: Remco Cevat).

Geraadpleegde bronnen en literatuur:
(Lit. 5, J.W. Groesbeek, )
(Lit. 7a, E.H.P. Cordfunke, p.37-39)
(Lit. 29, M. Minnema, persbericht)